Крылатыя словы ў беларускай мове з іншамоўных крыніц (па-за фразеалагічнымі слоўнікамі)

Abstract

Корпус крылатых слоў, якія ўжываюцца ў беларускай мове, яшчэ недастаткова вывучаны і лексікаграфічна апісаны ў існуючых фразеалагічных і парэміялагічных слоўніках. У артыкуле прадстаўлены вынікі аналізу літаратурна-мастацкіх і публіцыстычных тэкстаў, у якіх ужываюцца крылатыя словы, не адлюстраваныя ў сучаснай беларускай фразеаграфіі. Мэта даследавання – устанавіць і лексікаграфічна апісаць крылатыя словы з іншамоўных крыніц, не зафіксаваныя ў фразеалагічных слоўніках сучаснай беларускай літаратурнай мовы. Фактычным матэрыялам даследавання паслужылі больш за 9000 літаратурна-мастацкіх і публіцыстычных тэкстаў розных жанраў, з якіх было выбрана каля 250 крылатых слоў з розных іншамоўных літаратурных і фальклорных крыніц. У выніку даследавання вызначана, што большая частка прааналізаваных крылатых слоў (каля 75%) не апісана ў беларускай фразеаграфіі, адсутнічае яна таксама і ў тлумачальных слоўніках сучаснай беларускай літаратурнай мовы. Вызначаны і дыферэнцаваны тэкставыя крыніцы крылатых слоў, запазычаныя з іншых моў, устаноўлена інварыянтная форма крылатых слоў, апісаны іх план зместу і асаблівасці ўжывання ў беларускай мове. Распрацаваны прынцыпы лексікаграфічнага апісання крылатых слоў, якія паходзяць з іншамоўных літаратурных і фальклорных крыніц. Даследаванне выканана ў межах НДР «Беларуская фразеалогія, парэміялогія, моўная афарыстыка ў кантэксце еўрапейскіх моў і культур (сінхранічны і дыяхранічны аспекты)» (ДР № 20211335) падпраграмы «Беларуская мова і літаратура» Дзяржаўнай праграмы навуковых даследаванняў на 2021–2025 гг.