Прынцыпы даследавання кансанантнай дыстрыбуцыі ў беларускай літаратурнай мове

Abstract

Мэта артыкула – устанавіць ступень рэалізацыі ў беларускіх фанетычных даследаваннях універсальных метадалагічных прынцыпаў, на якіх грунтуецца вывучэнне кансанантнай дыстрыбуцыі (спалучальнасці зычных). Абгрунтоўваецца немэтазгоднасць выкарыстання складоў і марфем у якасці фаналагічнай адзінкі для вывучэння кансанантнай дыстрыбуцыі. Паказана, што такой адзінкай павінна быць фанетычнае слова – гукавая паслядоўнасць, абмежаваная з абодвух бакоў паўзай (сюды адносяцца і кампазіты, і спалучэнні самастойных часцін мовы з праклітыкамі і энклітыкамі). Робіцца выснова, што фанетычная структура складаных і складанаскарочаных слоў значна пашырае традыцыйныя правілы спалучальнасці зычных. Адзначана, што пры вывучэнні камбінаторных уласцівасцей зычных неабходна ўстанавіць, якія з іх увогуле могуць спалучацца паміж сабой у дадзенай пазіцыі (і ў якой паслядоўнасці), а якія спалучэнні забароненыя. Прыведзены асноўныя абмежаванні ў кансанантнай дыстрыбуцыі беларускай літаратурнай мовы, сфармуляваныя ў папярэдніх лінгвістычных даследаваннях. Паказана, што іншамоўная лексіка пераважна адаптуецца такім чынам, што яе фанетычны воблік адпавядае традыцыйным правілам спалучальнасці фанем, аднак гэты працэс можа суправаджацца ўзнікненнем новых спалучэнняў. Робіцца выснова, што інвентар магчымых кансанантных груп, а таксама камбінаторныя абмежаванні патрабуюць удакладнення, звязанага з улікам ужывання ў мове кампазітаў і іншамоўных слоў.